Алдағы мақсатымыз –  әлемдік деңгейдегі университетке көшу

ҚазҰАУ ректор, ҚР ҰҒА Вице-президенті, академик:

 Алдағы мақсатымыз –  әлемдік деңгейдегі университетке көшу

90 жылдық даму тарихы бар Қазақ ұлттық аграрлық университеті бүгінде еліміздегі жетекші аграрлық жоғары оқу орны ретінде аграрлық нарықта сұранысқа ие кадрларды дайындау бағытында мақсатты жұмыстар жүргізуде. 2010 жылдан бастап ЖОО ұлттық зерттеу университетіне трансформациялануда және осы жолда қомақты нәтижелерге жетуде. Жоғары оқу орнының бүгінгі сапалы дамуындағы жаңа кезең – ол әлемдік деңгейдегі университет позициясына көтерілуі.

Қазіргі уақытта 2017-2021 жылдарға арнал­ған АӨК-ті дамытудың мемлекет­тік бағ­дар­ламасының өзекті­лігі техно­ло­гия­л­ық қайта жарақтандыру­ды талап етуде. Оны ғылым мен білімсіз іске асы­ру мүмкін емес. Аталған бағ­дар­ла­ма а­я­сында отандық аграр­лық ғылым мен білім жаңа формат­қа көшірілуде.

Қазіргі кезде АШМ шешімімен университетке 2: «Жеміс-жидек және жүзім шаруа­шы­лығы» ҒЗИ, «Картоп және көкө­ніс шаруа­шылығы» ҒЗИ сенімгерлік бас­қаруына өтті. Орман шаруашылығы комитетіне қарайтын «Есік мемлекеттік дендрологиялық паркі» университеттің сенімгерлік басқаруына берілетін болады. Аграрлық білім беру сапасын арт­тыру мақсатында аграрлық сектор­ды жаңа білім мен практикалық дағдыларды меңгерген білікті мамандармен қамтамасыз ету үшін еліміздің 3 аграрлық жоғары оқу орындарын шоғырландыру ұсынылды. Бұл міндет «Назарбаев Университеті» үлгісінде жоғары оқу орындарына жетек­ші әлемдік университеттердің стандарттарын енгізуді қамтиды.

Қазіргі таңда оқу орнында әлемдік деңгейдегі зерттеу университетінің өзін­дік тұжырымдамасы әзірленген. Осы­ның аясында «ғылыми таланттарды» (оқытушылар мен студенттер) тарту, білім алу және АӨК басым бағыт­тары бойынша ғылыми-зерттеулер жүр­гізу үшін қажетті ресурстарды шоғырлан­ды­рып, тиімді менеджмент қолдану қажет.

Елдің экономикалық дамуы және әлем­дегі бәсекеге қабілеттілігі, көбіне білім мен ғылымға тәуелді, осы жолда уни­вер­ситеттер шешуші рөл атқарады. Ақ­параттық және коммуникациялық тех­ноло­гиялар, биотехнологиялар мен жаңа мате­риалдар, яғни ғылым мен техника­ның жедел дамуы – экономикалық өсу қарқы­нын үдетіп, оны ұлғайтатын едәуір әле­ует­ті қамтамасыз етеді. ҚазҰАУ отан­­­дық ауылшаруашылық білім мен ғы­­лым­­ды жан-жақты дамытуда жүйе­лі жұ­­мыс жүргізіп, елдің маман­дар­ға сұ­ра­н­ы­сына сәйкес білім беру бағ­дар­­л­а­ма­лары спектрін тұрақты түрде кеңей­туде. Мамандар дайындаудың сапалық дең­гейін арттырып, тек Қазақ­станда емес, шет мемлекеттерде де өзін мойындатып келеді. 2017 жылы университет Webometrics Ranking of World Universities рейтинг көрсеткіштері бойынша қазақстандық жоғары оқу орындары арасында 3-орынды иеленді. Бұл рейтинг Мадридте орналасқан Испания ұлттық зерттеу кеңесінің (CSIC) Cybermetrics Lab базасында жарияланған. Рейтинг көрсеткіштерінде интернетте ғылыми қызмет нәтижелері ашық жарияланады және әлем бойынша 12 мыңнан астам уни­­в­ер­ситеттің веб-индикаторларын қам­­тамасыз етеді. UI Green Metric ғалам­дық рейтингісі бойынша университет 423 орынды иеленіп, әлемдегі 500 топ-уни­вер­­ситеттер қатарына енді. Ин­­до­­не­зия уни­верситетінде негізі қалан­­ған бұл рей­тингтік платформа «экологиялық таза» саясатты енгізуге және білім беру кеңістігінде іс-әрекет өзгерістерін басқаруға арналған. 2018 жылы QS Quacquarelli Symonds (Англия) рейтингісінде университет 651орынды иеленді. Бұл бағалау жүйесіне сай, жоғары оқу орны ғылыми-зерттеулер саласындағы беделділік, оқытушылар құрамының студенттер санына қатынасы, сілтеме жасау индексі, шетелдік студенттер мен шетелдік оқытушылардың үлесі секілді көрсеткіштер бойынша бағаланады. Жуырда ғана университеттің «Су ресурстары және суды пайдалану» саласындағы білім беру бағдарламалары Халықаралық KazSEE инженерлік білім ассоциациясының евро-бакалавр, евро-мастер санаттары бойынша сапа сертификатына ие болды.

Бүгінде университет елдің АӨК саласына қажетті жоғары білікті мамандарды дайындауда көшбасшылардың біріне айналды. Университетте ғылым, білім және өндіріс интеграциясы елімізде 2002 жылы «АгроДаму» ғылыми-өндірістік концорциумы құрылған кезден бас­талып, бүгінде «Экстеншн» жүйесі енгізілді. Сондай-ақ 22 мыңнан аса шаруа қожалықтарын қамтитын Қазақстандағы жалғыз «Жоғары фермерлердің мектебі» қызмет көрсетеді. Отандық жоғары оқу орындарының ішінде алғашқылардың бірі ретінде университет 2010 жылдан бастап жобалық басқарудың халықаралық стандарттарын пайдалана отырып, әлемнің ғылыми орталықтары мен жоғары оқу орындарының 13 халықаралық сарапшы­лары­мен бірлесе отырып ұлттық зерт­теу университетіне трансформация­лану бо­йын­ша жүйелі жұмыс жүргізіп келеді. 2015 жылы университет еліміздегі жоға­ры оқу орындарының арасында алғаш­қы­лардың бірі болып тәуелсіз бас­қару­ды іске асыру мақсатында жаңа ұйым­дас­тыру-құқықтық формада қайта құрылып, БҒМ қарамағынан АШМ құзырына өтіп, сол жылы университетте 8 инновациялық ор­талығы, 6 ҒЗИ, 31 инновациялық зерт­ханадан тұратын үздік халықаралық тәжі­рибелер мен технологиялар тарту үшін Агротехнологиялық хаб құрылды.

Қазіргі таңда ҚазҰАУ ғылыми-білім беру франчайзингі трансферті негізін­де әлемдік деңгейдегі университет моде­лін құруды жоспарлауда. Бұл бағыт­та шетел­дік жетекші жоғары оқу орын­дары­­ның тәжірибесі зерттелді. Мысалы, бри­тандық университеттерде Азия елдерінің 700 мыңнан астам студенті өз елдерінен шықпай-ақ білім алады. Британдық университеттердің көпшілігі шетелдерде өздерінің дипломдарын әріптес жоғары оқу орындары арқылы ұсынады. Олар жергілікті оқу орындарында британдық университеттің толық бағдарламасын меңгеріп, оқып, дипломын алып шығады. Малайзия сияқты елдер шетелдік жоға­ры оқу орындарының франчайзинг бағдар­ламаларын өз университеттерін жылдам дамыту құралы ретінде қолданады. Қазақстанда мұндай франшиза тәжірибесі бар. Мәселен, Назарбаев Университеті Дьюк Университетімен (АҚШ) бизнес білім беру бойынша жұмыс істейді.

Бүгінде ҚазҰАУ өзінің иннова­ция­­­­­лық даму жолында әлемдегі аграр­лық жо­ға­ры оқу орындары арасында 1-орын­­­да тұрған Вагенинген универ­си­­­теті­­­­нің (Ни­дер­ланды) және QS рей­тин­гін­де 8-орында тұрған Мичиган уни­ве­р­сите­ті­нің (АҚШ) тәжірибесіне сү­йе­не­ді. Жуырда біздің ұжымның ға­лым­дары Вагенинген университетінде бо­лып, өзара тиімді ынтымақтастық туралы келісімге келіп, білім алушыларды бір­лесе оқытудың негізгі бағыттарын ай­қын­дады.

Қазіргі уақытта қос дипломдық бағ­дар­ламаларды іске асыру мақсатында Александрас Стульгинскис университеті (Литва), Брест мемлекеттік техникалық универ­ситеті (Белоруссия), Путра универ­ситеті (Малайзия), Нитрдағы Словац аграр­лық университеті (Словакия), Вайнш­тефан университетімен (Германия) бакалав­риат пен магистратура деңгейінде «Су ресурстары және суды пайдалану», «Тағам қауіпсіздігі», «Биотехнология», «Азық-түлік өнімдерінің технологиясы», «Қайта өңдеу өндірістерінің технологиясы», «Аграрлық техника және технология», «Экономика», «Жерді мелиорация­лау, баптау және қорғау», «Аграрлық менеджмент» мамандықтары бойынша келісімдер жасалуда. Бұқаралық ашық онлайн-курстарды дамыту бо­йынша жұмыстар қолға алынып, «жаңа мамандықтар атласы» негізінде білім беру бағдарламалары әзірленуде.

2017 жылы Азия даму банкінің қол­дауы­мен  су ресурстарын бірлесіп бас­қару бойынша Орталық (Су хабы) құрыл­ды. Орталықтың 15 зерттеу зертханасы ресурс үнемдеуші технологиялар­ды пай­да­лана отырып су ресурстарын тиімді бас­қару мәселелерін кешенді шешумен айна­лыс­ады. Жер хабы аясында АҚШ ауылшаруа­шылығы министрлігімен (USDA) бір­лесе сандық алгортимдік тал­дау жү­йе­сін пайдалана отырып жайы­лым­дық  жерлердің тозуын зерттеу және бағалау әдістемесін енгізу жобасы іске асуда. Агробизнесті стратегиялық зерт­теу орталығы құрылған, мұнда сту­дент­тер екінші курстан бастап агро­құры­лым­дардың нақты деректері бойынша бизнес-жоспарлар әзірлеп үйренеді. Дипломдық және өзіндік жұмыстары өндіріске енгізі­летін стартап-жобаға айналады. Биыл ғана 200 стартап ұсынылып, 10 жоба 150-ден 1000 АҚШ доллары көлеміндегі сыйақыға ие болды.

Студент, магистрант, PhD докто­ранттарды оқыту барысында, сондай-ақ Қазақстанның оңтүстік және оңтүстік-шығыс өңірінде елдегі барлық 177,5 мың шаруа (фермер) қожалықтарының 80% шоғырланғандықтан, АӨК мамандарын қайта дайындауда заманауи цифрлы технологияларды пайдалану мақсатында Ситуациялық орталық ашылды. Ситуациялық орталықты қосым­ша жабдықтау ауылшаруашылығы сала­ларының тиімділігін арттыруға, аграрлық сектордағы ақпараттық-сараптау және болжауды жақсартуға, GIS технологиялар, бағдарламалық талдау және үлкен деректердің аналитикасы негізінде жедел басқару шешімдерін тиімді, әрі дер кезінде қабылдауға мүмкіндік береді.

ҚазҰАУ Шығыс Финляндия универ­си­теті­мен бірлесе тамақ өнеркәсібі үшін қосдипломдық бағдарлама бойынша магистр­лер дайындайды. Ағымдағы жыл­дың қазан айында мемлекетаралық дең­гейде Елбасы Н.Ә.Назарбаев өзінің Фин­лян­дияға іс-сапарында Шығыс Фин­лян­дия Университетімен магистрлер мен PhD докторларды бірлесе дайындау туралы келісімге қол қойды.

2018-2027 жылдары ет өнімін өндіру малшаруашылығын дамытудың ұлттық стратегиясы аясында университеттің оқу-тәжірибелік шаруашылығы базасында Бразилия, Аргентина, Жаңа Зеландия, Аустралия, АҚШ және тағы басқа сиыр етін экспорттау бойынша көшбасшыға айналған елдердің тәжірибесі есебінен «Үлгілі ферма» аймақтық тәжірибелік-оқыту орталығы құрылады. Сандық технологиямен жабдықталған 3 ферманың екеуі – ірі қара, біреуі – қой фермасы. Алын­­ған мәліметтер университеттің Си­туа­ция­лық орталығының серверінде өң­де­ліп, нәтижелері фермерлерге мобиль­ді құрылғылар арқылы жіберіліп отырады.

Бүгінгі күні ҚазҰАУ алдында әлемдік деңгейдегі университет құру міндеті қойылған. Бұл мақсаттағы жобаларымызды жүзеге асыру білім сапасын арттырып, озық шетел­дік тәжірибелерді университетке және Қазақстанның басқа да жоға­ры оқу орындарына енгізу барысын жеделде­теді. Осының нәтижесінде түлектерді жұмыспен қамтамасыз ету көрсеткішін 95%-ға жеткізу, ал еліміздің АӨК-тегі еңбек өнімділігін 2,5 есеге арттыру жос­пар­ланып отыр. Біздің ұжым осы маңыз­ды міндеттің табысты орындалуына барлық күш-жігерін жұмсайтын болады.

Тілектес ЕСПОЛОВ